Publieksavond over stikstof: hoe krijgen we Gelderland van het slot?

Op vrijdagavond 5 september kwam een grote groep belangstellenden bijeen om samen met de Gelderse SGP na te denken over het voorgenomen stikstofbeleid in Gelderland. De grote opkomst in Zalencentrum Beekzicht in Barneveld liet zien hoe zeer dit onderwerp speelt in onze provincie. Aan het woord kwamen stikstofdeskundige professor Wim de Vries, onze fractievoorzitter Gerrit Averesch en Bennie Wijnne, wethouder in Barneveld. Ook was er een videoboodschap van André Flach, landbouwwoordvoerder namens de SGP in de Tweede Kamer.

Voordat de eerste spreker aan het woord kwam, werd de stemming in de zaal gepeild door middel van een aantal stellingen, zoals bijvoorbeeld ‘Stikstofzonering (strokenbeleid) is een goede mogelijkheid om Gelderland van het stikstofslot te halen,’ en ‘Regels veranderen sneller dan een boer kan schakelen.’ De aanwezigen konden hun mening geven door een groene of rode kaart op te steken.

Analyse over de stikstofsituatie in Gelderland

De eerste spreker deze avond was Wim de Vries, ‘stikstofprofessor’ aan de Wageningse Universiteit. Hij gaf een analyse over de stikstofsituatie in Gelderland. Hij keek hierbij vooral naar de korte en lange termijn. Het is een probleem dat al vele decennia speelt, het heeft een lange erfenis. De Vries: ‘Het grootste probleem is die lange termijn van overmaat en niet zo zeer wat er nu op dit moment opkomt.’

Bij het sturen op depositie op lokale schaal zijn er een aantal problemen. De depositie en de kritische depositiewaarde zijn onzeker, de relatie tussen emissies van bedrijven en depositie op natuur is na 500 meter beperkt, het kan heel lang duren voordat resultaat meetbaar is. Het zou daarom goed zijn om af te stappen van depositiebeleid en naar emissiebeleid te gaan: bepaal de vereiste emissiereductie en verdeel het nationale emissieplafond over provincies en bedrijven.

De Vries: ‘Er gebeurt al het nodige en mijn conclusie is dat ik eigenlijk best positief ben over wat er op de korte termijn gebeurd is. Ik ben iets kritischer over de lange termijn. Dat kan Gelderland niet allemaal verweten worden, dat ligt meer in landelijk beleid en onduidelijkheid.’

Stikstof is een veelkoppig monster, het is een breed probleem: er is een nitraatrichtlijn voor het grondwater, een kaderrichtlijn voor de kwaliteit van het water en er is het Klimaatakkoord. Daarom adviseert De Vries te focussen op de reductie van het stikstofoverschot en dit te koppelen aan het beleid voor de waterkwaliteit en het klimaat. De Vries constateert dat dit juist uit het Gelderse plan geschrapt is en betreurt dit. Het beleid voor de lange termijn is onduidelijk. Er zijn lage ambities, geen duidelijke plannen en een samenhangend beleid met waterkwaliteit en klimaat ontbreekt. De Vries adviseert doelsturing op toelaatbare emissies op bedrijfsniveau met bedrijfsdoelen en streefjaren. Dit biedt de ondernemer helderheid waar hij staat en naartoe moet.

Klik hier om de presentatie van Wim de Vries door te bladeren.

Drie werkelijkheden en drie sleutels

Vervolgens had André Flach, woordvoerder landbouw, een videoboodschap voor de aanwezigen. Flach: ‘Op het terrein van de landbouw is stikstof een van de meest ingewikkelde en moeilijk op te lossen problemen.’ Als een van de oorzaken noemde hij drie werkelijkheden die knellen met elkaar: de boerenwerkelijkheid, de juridische werkelijkheid en de ecologische werkelijkheid.

Flach noemde drie belangrijke sleutels voor de aanpak van het stikstofvraagstuk. Als eerste het stellen van prioriteiten in natuurbeheer en stikstofaanpak. Er moet onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende effecten die verschillende overschrijdingen hebben.
Als tweede moet er perspectief zijn voor boeren die blijven en als derde sleutel noemt Flach ruimte voor gebiedsprocessen. Flach: ‘Een mooi voorbeeld hiervan is het GEUS-project. Daarin zijn met alle betrokkenen afspraken gemaakt over emissiereductie, perspectief voor boeren én natuurbeheer en dat is wat betreft de SGP ook echt de manier waarop we dit moeten doen.’

Bekijk hier de videoboodschap van André Flach.

Politiek perspectief vanuit Provinciale Staten

De volgende spreker op deze avond was Gerrit Averesch, onze eigen fractievoorzitter. Averesch begon met een uitnodiging. Hij vertelde dat het hele debat over het voorgenomen beleid nog gevoerd moet worden. ‘Dat betekent dat dit een heel mooi moment is waarop u ons kunt helpen.’
Averesch vroeg de zaal om input waarover de fractie vervolgens in de Staten vragen kan stellen. Ook komt dit stuk nog in de participatie. Dat betekent dat iedereen die in de 500-meterstrook woont of een bedrijf heeft een uitnodiging krijgt van de Provincie om deel te nemen aan de participatie.

Er is al wel een voorbereidingsbesluit genomen. Alles wat in de stroken zou kunnen gebeuren, is platgelegd. Met dit voorbereidingsbesluit is tijd gekocht om beleid te maken, waarmee het handhaven uitgesteld is. Er is ook een besluit in voorbereiding rondom de salderingsmaatregelen: extern salderen verandert niet, intern wel.

Het is belangrijk om te weten dat de Provincie op safe wil spelen en het plan net iets strenger wil maken dan nodig is. Op het moment dat het getoetst wordt aan de rechter wil de Provincie zeker weten dat alles niet weer op slot gaat. De belangrijkste focus is om vergunningverlening weer mogelijk te maken.

Gelderland van het slot

Op het moment dat de participatie is verlopen, wordt alles vertaald naar regels die opgenomen worden in de Omgevingsverordening. Dit proces staat gepland voor oktober 2026. Dat is het vroegste moment waarop Gelderland weer van het slot af kan. Averesch: ‘Ik wil hier graag met u over in gesprek. In de Omgevingsverordening ligt het vast, dan komt het op de wettekst aan. Misschien kunnen wij voor de poort nog zaken regelen. Goede ideeën zijn altijd welkom!’

Klik hier en lees meer over de participatie.

En hier vindt u alle informatie over de inloopbijeenkomsten, data en locaties.

Gemeentelijke impact en praktijk

Bennie Wijnne, oud-Statenlid en nu wethouder in Barneveld, praatte ons bij over de impact van de interne salderingsuitspraak van december 2024 en de Greenpeace-uitspraak. In de gemeente Barneveld zouden 76 woningbouwprojecten met een totaal van 3.700 woningen tot stilstand komen, 18 maatschappelijke vastgoedprojecten, 61 civiele projecten, recreatieprojecten en niet te vergeten 43 stoppende boeren voor wie de toekomst ineens erg onzeker werd. Wijnne: ‘Dat voorbereidingsbesluit in combinatie met het weer mogelijk maken van intern salderen, weliswaar met een korting, geeft ons in ieder geval de mogelijkheid om weer met die plannen verder te kunnen.’

De gemeente Barneveld heeft in de Regeling piekbelasting een pilot gekregen die gefinancierd werd voor ondernemingsplannen. Voor een heel aantal zijn er boeren voor geworven en het grootste gedeelte van de plannen is nu klaar. Wijnne: ‘Daarin zie je dat er best veel kan als je een boer zelf over zijn maatregelen laat gaan. Daar is het Food Valley-plan ook op gebaseerd: laat de boer zelf kiezen welke maatregelen hij neemt en ga naar een emissieplafond per bedrijf, en dus in het gebied, dan is het haalbaar. Daar hoort dan een pakket aan maatregelen bij en geef de regio dat vertrouwen. Ja, dat is uitdagend. Maar dan zie je dat er best veel kan.’

Panelgesprek

Na de pauze was het tijd voor het panelgesprek dat geleid werd door Harm Jan Polinder. Vanuit het publiek kwamen diverse vragen en opmerkingen waarop de sprekers van deze avond reageerden. Zo werd er onder andere gediscussieerd over het juridische aspect. Moet er niet eerst geanalyseerd worden wat er nu voor de natuur nodig is? En op basis daarvan met een programma komen waarin in de tijd weggezet wordt welke maatregelen genomen kunnen worden en hoe die dreigende verslechtering tegen wordt gegaan? Maar aan de andere kant: krijgen we dan geen maatregelen die even helpen, maar die op de lange termijn contraproductief kunnen zijn? Zou het niet logischer zijn om in te zetten op een uitstootplafond, net als in de rest van Europa? Of is het stikstofplan van de Food Valley waarin zij naar een collectief niveau gaan een oplossing? De meningen zijn verdeeld en dat mag ook. Het is goed om hierover te spreken en het geeft stof tot nadenken.

Aan het einde van de avond werden nog enkele stellingen genoemd die eerder op de avond ook al de revue passeerden. Hieruit bleek dat de zaal in de loop van de avond toch iets positiever is gaan kijken naar het strokenbeleid om Gelderland van het stikstofslot te halen.

Ten slotte worden de aanwezigen en de kijkers thuis uitgenodigd om actief te blijven bij dit onderwerp. Deel ideeën, zorgen en bezwaren vooral, ook bij de komende participatie, en blijf de Gelderse SGP-fractie voeden. Met uw steun kunnen zij hun werk in Arnhem blijven doen.